شناسنامه فقهی و حقوقی نظام جمهوری اسلامی را باید مستند و دقیق منتشر کرد

پژوهش در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران بدون مراجعه به آرای تفسیری، مشورتی و فقهی شورای نگهبان ناقص خواهد بود. با این نگاه، پژوهشکده شورای نگهبان سال‌هاست که به عنوان مرجع تولید و نشر تخصصی در حوزه حقوق اساسی و عمومی فعالیت می‌کند.

در حاشیه سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، محمد سلیمانی، مدیر انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان از تازه‌ترین آثار این انتشارات در حوزه تحلیل اسناد حقوق عمومی، مشروح مذاکرات، و نظرات فقهی و حقوقی شورا سخن گفت.

سلیمانی با اشاره به اهمیت انتشار نظرات شورای نگهبان، گفت: «در نظام‌های حقوقی دنیا، یکی از نشانه‌های بلوغ نظام حقوق عمومی، انتشار دقیق، طبقه‌بندی‌شده و مستند از آرای نهادهای دادرسی اساسی آن کشور است. در جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان مرجع نظارتی و تفسیری قانون اساسی است و پژوهشکده شورا وظیفه دارد این میراث نظری را حفظ، مستندسازی و برای نسل امروز و آینده منتشر کند.

وی افزود: در سال جاری، مجموعه‌ای از آثار کم‌سابقه و پرکاربرد منتشر شده است که از جمله آن می‌توان به دو جلد از کتاب «تحقیق در متون و اسناد حقوق عمومی و تحلیل محتوای نظرات شورای نگهبان» اشاره کرد. این کتاب‌ها نتیجه بررسی نظرات شاخص شورا در حوزه مصوبات مجلس شورای اسلامی است که با روش تحلیل محتوا و در قالب مدل‌سازی علمی درباره حدود صلاحیت‌های نهادهایی همچون رهبری، مجلس خبرگان رهبری، شورای نگهبان، مجلس شورای اسلامی، دولت و قوه قضائیه تدوین شده‌اند.

مدیر انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان ادامه داد: در کنار این مجموعه، دو مجلد از مشروح مذاکرات شورای نگهبان در سال ۱۳۹۸ نیز منتشر شده که به صورت کامل، دقیق و مستند، جلسات رسمی فقها و حقوقدانان شورا را منعکس می‌کند. انتشار این مشروح مذاکرات نقش مهمی در ارتقای شفافیت و امکان پژوهش در زمینه‌های تفسیر قوانین و تحلیل نظرات و رویه‌های شورای نگهبان دارد.

وی در معرفی آثار دیگر گفت: کتاب «رویه‌های شورای نگهبان» شامل مجموعه مقالاتی در زمینه نقش، عملکرد و آرای شورای نگهبان در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. این اثر با تأکید بر جنبه‌های فقهی، حقوقی و اقتصادی، تلاش دارد تا جایگاه شورای نگهبان را در حوزه نظارت بر قوانین، تطبیق مصوبات با شرع و قانون اساسی، و تفسیر اصول قانون اساسی بررسی کند.

سلیمانی در ادامه به اهمیت نظارت شرعی بر قوانین نیز پرداخت و افزود: یکی از حوزه‌های مغفول در پژوهش‌های حقوقی، بررسی نهادینه‌شده نظارت شرعی است که توسط فقهای شورای نگهبان و بر اساس اصل چهارم قانون اساسی صورت می گیرد. کتاب «نظارت شرعی بر قوانین و مقررات» شامل مجموعه مقالاتی است که به بررسی ابعاد نظری، حقوقی و عملی این مفهوم در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران و مقایسه تطبیقی آن با برخی دیگر از نظام‌های حقوقی می‌پردازد و به فهم این صلاحیت شورای نگهبان کمک می‌کند.

مدیر انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان همچنین کتاب «تفسیر قانون اساسی» را از آثار مهم و تحلیلی در سال جاری دانست و گفت: این کتاب شامل مجموعه مقالاتی در زمینه مبانی، اصول و روش‌های تفسیر قانون اساسی است که به دانشجویان و پژوهشگران حقوق و علوم سیاسی کمک می‌کند تا ضمن تسلط نسبت به اهداف، رسالت‌ها و اصول قانون اساسی و مبانی فکری نظام جمهوری اسلامی ایران، شناخت جامعی نسبت به رویکردهای مختلف تفسیری پیدا کرده و جایگاه و نقش شورای نگهبان در تفسیر قانون اساسی را درک نمایند.

وی همچنین از انتشار مجموعه‌هایی از نظرات و استدلال‌های شورای نگهبان خبر داد و گفت: کتاب «مبانی نظرات شورای نگهبان در خصوص مصوبات و استفساریه‌های سال ۱۳۹۵» و نیز مجموعه «نظریات فقهی شورا در پاسخ به استعلامات دیوان عدالت اداری(۱۳۹۵–۱۳۹۷») دو منبع ارزشمند هستند که امکان مراجعه سریع و طبقه‌بندی‌شده به نظرات و استدلال‌های حقوقی و فقهی شورا را فراهم می‌کنند.

مدیر انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان در ادامه به دو اثر تازه در زمینه صلاحیت‌های شورای نگهبان و نهادهای مشابه در سایر کشورها اشاره کرد و افزود: کتاب‌های «دادرسی اساسی» و «دادرسی اساسی تطبیقی» با هدف آشنایی مخاطب با ساختارهای بین‌المللی نظارت بر قوانین و سازوکارهای دادرسی در ایران و نظام‌های مختلف طراحی شده‌اند. این دو اثر، خلأ منابع نظری در زمینه مدل‌های تطبیقی را تا حد جبران کرده‌اند.

در پایان، سلیمانی با دعوت از پژوهشگران، استادان حقوق و دانشجویان برای بازدید از غرفه پژوهشکده در نمایشگاه کتاب تأکید کرد: در غرفه پژوهشکده شورای نگهبان در نمایشگاه فرصتی برای گفت‌وگوی علمی، تبادل نظر، معرفی مأموریت‌ها و تبیین حقوق اساسی برای همه سطوح مخاطب فراهم شده است و کارشناسان پژوهشکده آماده پاسخگویی به سؤالات علمی مراجعه‌کنندگان هستند.