تفسیر قانون اساسی

هنجارهای حقوقی در زمره‌ی مهم‌ترین اجزای یک نظام حقوقی هستند و تفسیر قانون اساسی یکی از این هنجارهای حقوقی است. منظور از تفسیر قانون اساسی، تأسیسی حقوقی است برای رفع اشکالاتی که در مقام فهم و اجرای قانون اساسی به‌واسطه‌ی نقص، ابهام،‌ اجمال یا تعارض نصوص این قانون رخ می‌نماید و موجب می‌شود حکم قانون اساسی یا دایره‌ی شمول مصداقی یک حکم، روشن نباشد. این نوع از تفسیر قانون اساسی که توسط مرجع مشخصی که در قانون اساسی تعیین شده، ارائه می‌شود، با تفسیر اجرایی قانون اساسی متفاوت است.

دقت در مفهوم و کارکرد تفسیر رسمی قانون اساسی مبین ماهیت هنجاری آن است. تفسیر رسمی قانون اساسی بیان دقیق و روشن مفاد قانون اساسی در جایی است که قانونْ فاقد وضوح کافی است. هنگامی‌که مدلول هنجارهای مندرج در قانون به دلایلی از جمله ابهام، اجمال یا تعارض، مبهم جلوه می‌کند، تفسیر رسمی، آن هنجار را تبیین می‌کند. به‌عبارت دیگر، مدلول رسمی قانون اساسی به‌واسطه‌ی تفسیر بیان می‌شود و هنجار حقوقی چیزی است که تفسیر به آن حکم می‌کند. حتی براساس برخی دیدگاه‌های مفسرمحور و غیرمنشأگرا، هنجار معتبر، از طریق تفسیر ترسیم می‌شود نه تبیین.

برخی نیز پا را فراتر گذاشته و مدعی شده‌اند تفسیر ابزاری برای توسعه‌ی قانون، تغییر و اصلاح آن است. از آن‌جا که ماهیت قانونْ ماهیتی هنجاری است، این ماهیت به تفسیر رسمی قانون اساسی که بازگوکننده‌ی هنجار معتبر حقوقی است نیز تسری می‌یابد. این ویژگی در مواردی که قانون اساسی نه به‌واسطه‌ی ابهام و اجمال و تعارض بلکه به‌واسطه‌ی سکوت تفسیر شده است، وضوح بیشتری دارد.

این اثر شامل مجموعه مقالاتی در زمینه مبانی، اصول و روش‌های تفسیر قانون اساسی است که پیش از این در شماره‌های مختلف فصلنامه دانش حقوق عمومی توسط پژوهشکده شورای نگهبان گردآوری و منتشر شده است و اینک پس از تجمیع موضوعی و تدوین در قالب یک اثر علمی منسجم به دانشجویان، پژوهشگران و صاحب نظران حقوق عمومی ارائه می‌شود.

در این اثر به موضوعاتی از جمله مبانی نظام حقوقی و تأثیر آن در تفسیر قانون اساسی، رویکردهای مختلف تفسیر قانون اساسی، نقش مقدمه قانون اساسی در شناخت اهداف و رسالت‌های قانون اساسی، ضابطه‌مندی فهم و تفسیر قانون اساسی،‌ مقایسه جایگاه تفسیر رسمی و متن قانون اساسی و … پرداخته شده است.

مطالعه این اثر به دانشجویان و پژوهشگران حقوق و علوم سیاسی کمک می‌کند تا ضمن تسلط نسبت به اهداف، رسالت‌ها و اصول قانون اساسی و مبانی فکری نظام جمهوری اسلامی ایران، شناخت جامعی نسبت به رویکردهای مختلف تفسیری پیدا کرده و جایگاه و نقش شورای نگهبان در تفسیر قانون اساسی را درک نمایند و از این منبع در تقویت پایه‌های نظری برای پژوهش‌های تخصصی و پایان‌نامه‌ها استفاده کنند.

دانلود فهرست و مقدمه کتاب