حیدری: حضور پژوهشکده شورای نگهبان در نمایشگاه بغداد، جلوه‌ای از دیپلماسی علمی جمهوری اسلامی ایران است

سید حسن حیدری از مسؤلان غرفه انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان در گفت‌وگو با روابط‌عمومی پژوهشکده، ضمن تشریح عملکرد و دستاوردهای انتشارات این پژوهشکده در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد، تأکید کرد: هدف اصلی از این حضور، تقویت دیپلماسی علمی و فرهنگی و توسعه ارتباطات پژوهشی با مراکز علمی جهان اسلام است. مشروح کامل این گفتگو را در زیر می‌خوانید.

عرض سلام دارم خدمت شما جناب آقای حیدری. نمایشگاه کتاب بغداد برگزار شد و شما در این نمایشگاه حضور داشتید. اولین سؤال این است که کمی درباره خود نمایشگاه کتاب بغداد توضیح دهید؛ مثلاً چه جایگاهی در منطقه دارد و چه جایگاهی در جهان اسلام؟

بله، بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم.

نمایشگاه کتاب، همان‌طور که مستحضرید، فقط بستری برای رونمایی از جدیدترین آثار علمی و تازه‌های نشر نیست. امروزه نمایشگاه کتاب یک محملی برای تبادل و گفتگوهای علمی میان مراکز علمی و همچنین ملت‌ها محسوب می‌شود. نمایشگاه کتاب بغداد از این حیث یک جایگاه ویژه‌ای دارد. نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد امسال با حضور بیش از ۲۵ کشور در کشور عراق و در شهر بغداد برگزار شد. کشورهای مختلف آثار متنوعی از جمله آثار حقوقی را آنجا عرضه کرده بودند و مهمان ویژه امسال نمایشگاه کتاب بغداد هم کشور قطر بود که آثار آن کشور به طور خاص رونمایی شده بود.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد یک فرصت برای جمهوری اسلامی ایران و نظام حقوقی کشور ماست تا بتوانیم آثار به‌روز حقوقی خودمان را آنجا عرضه کنیم و با ناشران مختلف حقوقی و علمی شبکه‌سازی و تبادل دانش و تجربه داشته باشیم.

این چندمین دوره از نمایشگاه بود؟

امسال بیست‌و‌دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد برگزار شد.

ما نحوه حضورمان چطور بود؟ یعنی چند کتاب داشتیم و حضور پژوهشکده به چه صورت بود؟
پژوهشکده شورای نگهبان امسال تصمیم گرفت برای اولین‌بار در یک رویداد علمی بین‌المللی شرکت کند. با توجه به اینکه برای نخستین‌بار چنین اتفاقی می‌افتاد، این حضور به صورت مختصر برگزار شد. یعنی پژوهشکده شورای نگهبان تصمیم گرفت یک حضور محدود داشته باشد تا بتواند ظرفیت‌های حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی را بهتر بشناسد و آماده شود برای حضورهای بزرگ‌تر و گسترده‌تر.

امسال ما در کنار رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران یک غرفه را در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد تشکیل دادیم و در آنجا آثار علمی و حقوقی پژوهشکده شورای نگهبان را عرضه کردیم. میزبان مراجعه‌کنندگان متعددی بودیم؛ کسانی که بعضاً دانش حقوقی داشتند، بعضی در مناصب و مشاغل حقوقی فعالیت می‌کردند و علاقه‌مند بودند به آشنایی با نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران.

با توجه به جایگاه ویژه جمهوری اسلامی ایران در منطقه، مخصوصاً بعد از حوادث اخیر و جنگ ۱۲ روزه، مردم عراق به طور خاص خیلی اظهار لطف می‌کردند نسبت به غرفه جمهوری اسلامی ایران و از جمله غرفه پژوهشکده شورای نگهبان. مردم خون‌گرم عراق علاقه‌مند بودند با آثار و تولیدات جمهوری اسلامی ایران آشنا شوند. برایشان بسیار جذاب بود که پژوهشکده شورای نگهبان در چنین نمایشگاهی حاضر است.

دوست داشتند درباره جایگاه شورای نگهبان، وظایف آن در نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و ساختارها و نهادهای فعال کشور اطلاعات کسب کنند. آثار پژوهشکده برای مخاطبان حقوقی و غیرحقوقی جذاب بود. رسانه‌های متعددی نیز به غرفه جمهوری اسلامی ایران و پژوهشکده شورای نگهبان آمدند و گزارش‌های خبری مختلفی تهیه کردند تا حضور پژوهشکده در این رویداد بین‌المللی را بازتاب دهند.

آیا کتابی به زبان عربی هم داشتید؟ یعنی اثری که ترجمه شده باشد؟

بله. پژوهشکده شورای نگهبان عمده آثارش تاکنون به زبان فارسی بوده و همان آثار فارسی در این نمایشگاه عرضه شد، اما به طور خاص دو اثر مهم از پژوهشکده شورای نگهبان به زبان عربی ترجمه شد و در این نمایشگاه رونمایی گردید.

در مراسمی با حضور اساتید دانشگاه، شخصیت‌های علمی و سیاسی و نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و رایزنی فرهنگی کشورمان در عراق، دو اثر مهم رونمایی شد. یکی از آن‌ها با عنوان التعرّف علی القانون الدستوری للجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة است که در واقع معرفی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به زبان عربی است و تصویری جامع از حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران به خواننده بین‌المللی ارائه می‌دهد.
کتاب دوم أسس القانون الدستوری للجمهوریة الإسلامیة فی إیران است که به مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. این کتاب توضیح می‌دهد که قانون اساسی جمهوری اسلامی بر مبانی والایی استوار است که مردم در آن آرمان‌ها و اهداف خود را منعکس کرده‌اند. این اثر این مبانی را برای خواننده عرب‌زبان تبیین می‌کند.
الحمدلله هر دو اثر در این نمایشگاه با استقبال بسیار خوبی مواجه شد، به‌طوری‌که تمام نسخه‌ها به پایان رسید و مخاطبان تقاضای نسخه‌های بیشتری داشتند. ان‌شاءالله با چاپ مجدد، این نیاز برطرف خواهد شد.

شما که در تعامل مستقیم با بازدیدکنندگان بودید، چه خلأیی را در حوزه آثار حقوقی احساس کردید؟

حضور ما در این نمایشگاه یک دستاورد مهم داشت و آن اینکه متوجه شدیم آثار حقوقی جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی تقریباً عرضه نمی‌شود و به دست مخاطبان جهانی نمی‌رسد. مخاطبان بین‌المللی علاقه‌مندند نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران را بشناسند، اما اثری در این زمینه در دسترسشان نیست.

در نمایشگاه بغداد، آثاری از کشورهای مختلف وجود داشت که در مطالعات تطبیقی به دیگر کشورها پرداخته بودند، اما جمهوری اسلامی ایران در آن‌ها غایب بود. همین موضوع نشان می‌دهد که خلأ جدی در معرفی نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد.

مخاطبان غرفه ما ـ اعم از دانشگاهیان، حقوق‌دانان و مسئولان ـ صریحاً درخواست داشتند که کتاب‌هایی به زبان عربی درباره نظام حقوقی ایران عرضه شود تا بتوانند با ساختارها و نهادهای کشور آشنا شوند.

متأسفانه تاکنون ترجمه‌های خوبی انجام نشده و آثار محدودی هم که ترجمه شده‌اند، به درستی توزیع نشده‌اند. پژوهشکده شورای نگهبان با ترجمه دو اثر مهم خود تلاش کرد بخشی از این خلأ را پر کند. اساتید دانشگاه‌های عراق نیز بر اهمیت و ضرورت این آثار تأکید کردند و آن‌ها را گامی مؤثر در رفع این کمبود دانستند. با این حال، هنوز نیاز به کار گسترده‌تر و انتشار آثار بیشتر احساس می‌شود.

این مراودات فرهنگی و علمی چه ضرورتی دارند؟ آیا واقعاً به چنین تعاملاتی نیاز داریم؟
بله، این مراودات بخشی از دیپلماسی فرهنگی و علمی جمهوری اسلامی ایران است. کشور از این طریق می‌تواند تولیدات علمی، آثار جدید و مرزهای دانش خود را به جهان عرضه کند و در عین حال از تجربیات دیگران بهره ببرد.

یکی از اتفاقات جالب در این نمایشگاه، ملاقات‌های رسمی نمایندگان پژوهشکده شورای نگهبان با نهادهای علمی عراق بود. از جمله دیوان محاسبات، دیوان عالی کشور و به‌طور خاص المحکمة الإتحادیة العلیا که معادل شورای نگهبان در عراق محسوب می‌شود و بر انطباق قوانین با قانون اساسی نظارت دارد.
این نهاد استقبال گرمی از پژوهشکده داشت و علاقه‌مند بود با آثار علمی و فعالیت‌های آن آشنا شود. گفت‌وگوهای انجام‌شده نشان داد که مسائل مشابهی میان دو کشور وجود دارد و امکان تبادل تجربه فراهم است.
همچنین جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های علمی متعددی تجربه‌های ارزشمندی دارد که نباید در مرزهای کشور محصور بماند. برگزاری دوره‌ها و نشست‌های علمی مشترک می‌تواند به انتقال این تجربیات کمک کند.

به نظر شما، حضور شخصیت‌ها و نهادهای علمی ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی چه دستاوردی برای خود ما دارد؟

حتماً دستاوردهای زیادی دارد. علاوه بر بهره‌گیری از تجارب مراکز علمی دیگر، این حضور نوعی دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند نفوذ فرهنگی و مردمی کشور را افزایش دهد.
ما باید به نقطه‌ای برسیم که وقتی مسئله‌ای در کشورهای منطقه مطرح می‌شود، علاوه بر کشورهای غربی، حتماً سراغ جمهوری اسلامی ایران هم بیایند تا نظر و تجربه آن را جویا شوند.

کشور عراق به‌ویژه قرابت‌های فرهنگی و مذهبی زیادی با ایران دارد. مردم و اندیشمندان آن کشور خواهان انطباق قوانین با شریعت اسلامی هستند. جمهوری اسلامی ایران در این زمینه تجربه موفقی دارد و می‌تواند الگوی اصلاح نظام حقوقی عراق باشد.

جالب است که دادگاه قانون اساسی عراق به دنبال اصلاحی است تا یک فقیه به اعضای آن افزوده شود؛ امری که ارزش و آرمان مشترک دو ملت را نشان می‌دهد.

در طول نمایشگاه، لحظاتی پیش آمد که با خود بگویید کاش زودتر در این نمایشگاه شرکت کرده بودیم؟

خیلی زیاد. در روزهای نخست، بسیاری از بازدیدکنندگان می‌گفتند چرا جمهوری اسلامی ایران در چنین رویدادهایی حضور محدودی دارد، در حالی که کشورهای دیگر حضور پررنگ‌تری دارند.
در یکی از روزها، سران چند عشیره بزرگ عراق به غرفه جمهوری اسلامی ایران آمدند و نسبت به رهبری و نظام کشورمان اظهار محبت کردند. شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی عراق نیز از کم‌رنگ بودن حضور ایران گله داشتند و خواستار توسعه این حضور بودند.

در ادامه نمایشگاه، وقتی با ناشران مختلف صحبت می‌کردیم، می‌دیدیم هیچ‌یک آثار حقوقی ایران را در اختیار ندارند، اما آمادگی خود را برای انتشار این آثار اعلام می‌کردند. همین موضوع نشان داد که اگرچه ورود ما بسیار ارزشمند بود، اما دیر انجام شد و ای‌کاش زودتر و گسترده‌تر شرکت می‌کردیم.

نکته‌ای مانده که لازم می‌دانید درباره نمایشگاه و حضور پژوهشکده بیان کنید؟

به نظر من، این نمایشگاه جنبه‌های مغفول و حتی حاشیه‌ای زیادی داشت که باید به آن‌ها توجه شود. انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان و دیگر ناشران حقوقی کشور باید به نمایشگاه‌های بین‌المللی بیشتر توجه کنند.
حتی از منظر اقتصادی، این رویدادها بازار مناسبی برای آثار علمی و حقوقی ایران هستند. اما مهم‌تر از آن، فرصتی برای عرضه علمی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل است. پژوهشکده شورای نگهبان و سایر مؤسسات باید این ظرفیت‌ها را جدی بگیرند و حضور فعال‌تری داشته باشند.

خیلی ممنون.

خواهش می‌کنم.